Radawiec Duży, to wieś należąca do gminy Konopnica, leżąca w odległości 12 kilometrów na południowy zachód od Lublina. Zajmuje powierzchnię 1512 ha. Głównym źródłem  utrzymania miejscowej ludności, która liczy obecnie 1300 mieszkańców,  do niedawna było tylko i wyłącznie rolnictwo. W miarę upływu czasu coraz więcej osób zwłaszcza młodych szuka pracy w Lublinie. Niewielki procent osób pracuje w zakładach usługowych znajdujących się w Radawcu: Aeroklub Lubelski, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Stacja Hydrologiczno-Meteorologiczna, Lotnicze Pogotowie Ratunkowe, MPWiK, Spółdzielnia Usług Rolniczych, „RAF-Polska” Sp. z o.o. - Zakłady Produkcji Włoskiej Armatury Łazienkowej.

Pierwsza wzmianka w literaturze o Radawcu Dużym pochodzi z roku 1398: wieś funkcjonowała wówczas pod nazwą „Radawyecz”. Zapiski z 1531roku wpominają o istnieniu młyna we wsi. Kolejne podanie z roku 1873 wymienia Radawiec Wielki jako „wieś folwarczną i dobrą” łączoną razem z Radawcem Małym i Pawlinem. Według tegoż zapisu  w 1873 roku we wsi znajdowało się 49 domostw i 503 mieszkańców. W XIX w. Radawiec należał do majątku hrabiego Stadnickiego.

Wiele wydarzeń z historii Polski miało swe realne odbicie w losach Radawca i jego mieszkańców. Najtragiczniejsze piętno zostawiła II wojna światowa. Lasy radawieckie skrywają świadectwo tamtych tragicznych dni. Przypomina nam o tym mogiła upamiętniająca mord na mieszkańcach Radawca i okolic.

Szkoła Podstawowa w Radawcu Dużym rodowodem sięga do założonej w 1916 roku Gminnej Szkoły Elementarnej. Zapisy w kronice   szkolnej z 1916 roku mówią, iż rok szkolny zaczął się dopiero 25 września. Powodem był nie ukończony remont sal mających służyć za pomieszczenia szkolne.

Początki działalności szkoły wiązały się z wieloma utrudnieniami. Lekcje  odbywały się w pomieszczeniach wynajętych od pana Pawła Borunia. Druga klasa znajdowała się w domu hrabiego Stadnickiego.  Tam też znajdowały się mieszkania dla nauczycielek. 

W pierwszym roku działalności do szkoły zapisano 96 dzieci. Wszyscy uczniowie zaczynali naukę od podstaw. 1 grudnia tegoż roku rozpoczęto również naukę z dorosłymi analfabetami. Początkowo grupa składała się z 30 osób, w miarę upływu czasu liczba ta zmniejszała się. Początkowo dzieci uczyły się niechętnie, duża odległość do szkoły zniechęcała je do uczestniczenia w lekcjach szczególnie zimą i jesienią, kiedy to złe warunki pogodowe sprawiały ogromne trudności w pokonaniu ponad 2 kilometrowej drogi do szkoły. Często sytuacja materialna panująca w domu- brak odpowiednich ubrań i obuwia- utrudniała uczęszczanie na zajęcia.  Pierwszymi nauczycielkami w szkole były Kazimiera Frydrych i Zofia Orszulska. Z kierowniczego stanowiska w szkole w Radawcu Dużym po roku działalności ustąpiła Kazimiera Frydrych, a jej miejsce zajęła Helena Odrobinianka.

 W latach 1920-1925 do szkoły w Radawcu Dużym uczęszczało już od 160 do 175 dzieci, co dawało od trzech do pięciu  oddziałów szkolnych. W 1925 roku po raz pierwszy w kronice szkolnej  znalazły się zapiski dotyczące biblioteki szkolnej, liczącej  71 dzieł.         

 W 1929 roku spłonęła jedna z sal szkolnych i kolejny już raz problemy lokalowe zaważyły o dalszych losach szkoły. Wynajęto dodatkowo salę u pana Franciszka Kliczki. Zajęcia odbywały się także w budynku zaofiarowanym przez pana Wincentego Kosztowskiego, który był dzierżawcą majątku Radawiec. Rozrzucone w trzech miejscach sale lekcyjne znacznie utrudniały organizację zajęć. W roku szkolnym 1930/1931 po raz pierwszy w szkole działało sześć oddziałów, w których uczyło się 207 uczniów, zaczęto wydawać miesięcznik ,,Pisemko”, którego redaktorem została najlepsza z całej szkoły, uczennica klasy VI Stasia Trujnarzanka. Na łamach gazetki ukazywały się treści, które interesowały uczniów. Było, więc tam miejsce na aktualności z życia szkoły, wsi i okolicy oraz opowiadania, historyjki, wiersze, liczne ciekawostki, zagadki i rebusy. Otworzono również Sklepik Szkolny. Rok ten był łaskawy także dla biblioteki szkolnej. Dokonano pokaźnego zakupu książek i stworzono podwaliny biblioteki dla nauczycieli w liczbie 11 woluminów.

W 1931 roku ,,na zebraniu rodzicielskim w szkole powzięto myśl budowy Domu Ludowego z przeznaczeniem na szkołę”. Powołano Komitet Budowy: prezesem został Wincenty Kosztowski, sekretarzem Antoni Burda – kierownik szkoły, członkami: sołtys Stanisław Mazurek, Marcin Żydek, Wawrzyniec Żydek i Stanisław Wronka.

Zaczęto szukać odpowiedniego miejsca i zbierać fundusze. W październiku 1933 roku wyznaczono teren budowy szkoły, z gospodarstwa pana Pawła Borunia. Głównym inicjatorem i  opiekunem budowy został Wincenty Kosztowski, ówczesny dziedzic majątku Radawiec. Plan wykonał i kierownictwo budowy objął inżynier Wiktor Różański. Aktu poświęcenia kamienia węgielnego 21 października 1933 roku

o godzinie 11.00, dokonał proboszcz parafii Konopnica ks. Piotr Gintoft, pierwszą cegłę położył inspektor Jan Lachcik. Budowę szkoły nadzorowała Rada Gminna gminy Konopnica.

Pierwszy raz zajęcia w nowej szkole odbyły się w 1935 roku. Jednopiętrowy drewniany budynek z pięcioma salami był nagrodą po dziewiętnastoletniej tułaczce. Rozpoczęcie roku było wyjątkowo uroczyste. Radość uczniów i grona pedagogicznego była ogromna.

Inspektorat Szkolny w Lublinie podarował szkole pomoce naukowe między innymi okazy owadów i motyli. Wybudowano studnię, która była darem Kuratorium Oświaty w Lublinie. Zorganizowano świetlicę, z której mogli korzystać wszyscy mieszkańcy wsi. W listopadzie tegoż roku rozpoczęły się zajęcia na kursach wieczorowych i Uniwersytecie Ludowym, powstało też Koło Samokształceniowe.

Taki stan trwał do 1939 roku, kiedy to rozpętała się II wojna światowa. Do czasu najazdu Niemców życie szkoły i wsi toczyło się spokojnym rytmem. Od 1 września 1939 roku pięć lat okupacji odcisnęło swe piętno na szkole, wsi i mieszkańcach. Przez okres II wojny światowej w szkole nie prowadzono kroniki, pierwsze zapisy pojawiły się dopiero w 1944 roku. Jak zanotowano w kronikach szkolnych, władze niemieckie usunęły ze szkoły godła i flagi narodowe, zniosły naukę historii i geografii, okrojono godziny języka polskiego. Zabrano książki dzieciom oraz te będące w szkolnej bibliotece i spalono.

Wieś została wyzwolona  spod okupacji hitlerowskiej w 1944 roku.

Ze względu na dużą liczbę dzieci w Radawcu Dużym powstała szkoła III-stopniowa, w której zatrudniono pięciu nauczycieli. Dyrektorem szkoły był Józef Baron, nauczyciele to: Feliksa Dolnic; Janina Gabriel; Helena Graboś; Julia Reukas. Duży problem stanowiły mieszkania dla nauczycielek, ponieważ w pomieszczeniach wcześniej przez nie zajmowanych zakwaterowały się wojska rosyjskie. Biblioteka szkolna zaczęła działać ponownie w roku 1945, pierwszymi egzemplarzami były dary od mieszkańców Radawca a opiekunem Zofia Złomańcowa.

W 1950 roku kierownictwo nad szkołą przejęła pani Henryka Szczurowska. Zaczęły działać różnego rodzaju koła zainteresowań. W 1959 roku przebudowano budynek szkoły i uzyskano  dodatkową salę.

Przez cały okres działalności szkoły uroczyście obchodzono wszystkie ważne dla Polski święta państwowe. Uczniowie chętnie organizowali przedstawienia, na które zapraszano mieszkańców okolicznych wiosek. Były to znaczące wydarzenia nie tylko w życiu szkoły, ale i całej miejscowości. Organizowano liczne zajęcia pozalekcyjne dla dzieci, działał zespół muzyczny, prężnie przy szkole działały drużyny harcerskie i zuchowe. Nauczyciele nadzorowali także pracę PCK, SKO, SKWO, SKBS i Spółdzielni Uczniowskiej. 

W 1963 roku podjęto decyzję o kapitalnym remoncie budynku, jednocześnie myśląc o jego rozbudowie. Powołano Komitet Budowy Szkoły, którego przewodniczącym został Tadeusz Brodziak.

W 1966 roku, kiedy szkole przybyła ósma klasa. By moc realizować program szkoły 8-letniej, wynajęto dwie dodatkowe sale u miejscowego gospodarza pana Michała Sobczaka.  

W roku szkolnym 1969/1970 kierownictwo nad szkolą objęła pani Lucyna Wawszczak. Po remoncie, który miał miejsce w 1970 roku, wszystkie dzieci uczyły się już w jednym budynku. W tym czasie szkoła posiadała już własną kuchnię, bibliotekę, kancelarię.   Zajęcia odbywały się w siedmiu salach. Dzięki szkolnej kuchni rozpoczęto w szkole akcje dożywiania dzieci. W czasie wakacji prowadzono akcję letnią ,,Dzieciniec”. Miała ona na celu sprawowanie opieki  nad dziećmi podczas nieobecności ich rodziców.

W 1973 roku  szkoła przejęła  opiekę  nad mogiłą pomordowanych w lesie Radawieckim. Funkcję tą  pełnili harcerze i zuchy. W tym też roku powołano oddział ,,O”.

W  roku szkolnym 1976/77 rozpoczęto zbiórkę pieniędzy z przeznaczeniem na rozbudowę szkoły. Prowadzili ją nauczyciele wśród mieszkańców Radawca. Rok 1982 przyniósł kolejne zmiany: rozpoczęto budowę nowego skrzydła szkoły. Nowy obiekt oddano do użytku w 1984 roku. Zwiększyła się liczba sal lekcyjnych, pomieszczenia były duże i widne. Wraz z nowym skrzydłem pojawiły się dwa korytarze, kuchnia i szatnia. Sale zostały wyposażone w niezbędny sprzęt i pomoce dydaktyczne. Zaczęto też gromadzić materiały budowlane na salę gimnastyczną.    

Zmiany na stanowisku kierowniczym nastąpiły w 1985 roku. Dyrektorem szkoły została Helena Brodziak.  Kontynuując myśl o budowie sali gimnastycznej rodzice składali dobrowolne składki, nauczyciele wraz z przedstawicielami Rady Szkoły uczestniczyli w zbiórkach pieniędzy na terenie wsi Radawiec Duży, Radawiec Mały i Pawlin. Budowa ruszyła w 1995 roku pod nadzorem inż. Leszka Wiślińskiego. Rodzice bardzo chętnie uczestniczyli w pracach społecznych na rzecz budowy. Prace wykończeniowe w sali gimnastycznej pokryły się z remontem starego skrzydła szkoły. Dzięki remontowi  uzyskano większe pomieszczenie na bibliotekę szkolną z której wydzielono miejsce czytelnię. Uroczyste otwarcie Sali gimnastycznej odbyło się 24.01.1998 roku. W jego organizację bardzo zaangażowali się rodzice, Komitet Rodzicielski, grono pedagogiczne i wszyscy uczniowie, którzy uczestniczyli w części artystycznej oklaskiwanej przez zaproszonych gości. Odtąd sala gimnastyczna służy organizowaniu uroczystości szkolnych, i środowiskowych,  zebrań wiejskich, pełni też funkcję lokalu wyborczego. W tym też roku odeszła ze stanowiska dyrektora Helena Brodziak, jej obowiązki od 1.09.1998 przejęła Grażyna Wawszczak.

W związku z reformą szkolnictwa i stworzeniem gimnazjum w Radawczyku zwiększyła się liczebność uczniów.

Szkoła tak jak w momencie jej powstania jest miejscem służącym nie tylko uczniom ale i całemu środowisku. Kultywuje długoletnie tradycje świąt religijnych i państwowych, jest ośrodkiem życia kulturalnego miejscowości.  

Opracowała na podstawie kronik szkolnych - mgr Jolanta Żydek